Zakłady pracy były jednym z głównych źródeł finansowania kultury fizycznej, która była prowadzona w dwóch podstawowych działaniach: powszechnej kulturze fizycznej i sporcie wyczynowym.
W nich znalazła się kulturystyka uprawiana m.in. w ogniskach TKKF wspieranych przez zakłady pracy. Na przykład „Syrenka” przez Zakład Transportowy Budownictwa Warszawa, „Błyskawica” przez Zakłady Drukarskie, „Sarmata” przez Zakłady Mechaniki Precyzyjnej i wiele innych, m.in. w Radomiu, Piotrkowie Tryb., Skarżysku Kam. Żyrardowie, Bielawie, Lęborku, Kielcach, Gdańsku, Gdyni, Sopocie, Wałbrzychu, Poznaniu, Wrocławiu, Gnieźnie...
W zakładach pracy główne źródło finansowania działalności kultury fizycznej stanowią zakładowe fundusze socjalne (ZFS). Istniało duże zróżnicowanie w dokonywaniu wydatków na ten cel, zarówno w poszczególnych zakładach, jak i okresach.
Na przykład wysokość środków przeznaczonych na kulturę fizyczną w stosunku do ogólnej kwoty ZFS wynosiła w WSK Mielec: 25,8% w 1980 r. i 35,4% w 1982 r., natomiast w PZPL W Bielsku Białej: 2,9% w 1980 r. i 0,3% w 1982 r. W jednym z zakładów od 1981 wstrzymano w ogóle wydatki z tego funduszu na kulturę fizyczną. W Hucie Szkła Gospodarczego „hortensja” w Piotrkowie Trybunalskim w ciągu trzech lat na działalność sportową wydatkowano tylko 121 tys. zł, co stanowi 1% ZFS. Warto zaznaczyć, że członkowie kierownictwa tego zakładu niewielkie wydatki na ten cel uzasadnili małym zainteresowaniem załogi tą formą działalności oraz niezrealizowaniem przez działaczy niektórych planowanych imprez, natomiast działacze organizacji społecznych twierdzili, zę kultura fizyczna w zakładzie nie mogła się rozwijać należycie z powodu braku środków finansowych.

W okresie przeprowadzania kontroli z Inicjatywy Zespołu ds. Pracowniczej Kultury Fizycznej przy GKKFiS opracowano i wysłano do 605 zakładów „ankietę – sondę” z 15 pytaniami dotyczącymi aktualnego stanu pracowniczej kultury fizycznej. Z odpowiedzi zawartych w ankietach wynika, że są zakłady pracy, które nieprzerwanie i beż większych zahamowań prowadzą działalność rekreacyjną wśród załóg, rozwijają sport i znajdują niezbędne środki na realizację założonego programu w tym zakresie. Znaczna większość zakładów upatruje przyczynę zahamowań rozwoju kultury fizycznej w uwarunkowaniach reformy gospodarczej. Charakterystyczne jest również zmniejszenie w wielu zakładach pracy aktywności społecznych organizacji kultury fizycznej.

Na podstawie wyników kontroli oraqz odpowiedzi na ankietę GKKFiS można stwierdzić, że głównymi poczynaniami niezadawalającej sytuacji kultury fizycznej w zakładach pracy jest:
- zaprzestanie działalności zakładowych rad kultury fizycznej sportu i turystyki b. związków zawodowych, które do 1980 r. spełniały rolę inspirującą, koordynującą i organizatorską w zakresie kultury fizycznej: w miejsce tych jednostek nie powołano innych do tych funkcji;
- zmniejszenie aktywności działania różnych organizacji społecznych w zakładach pracy, zajmujących się wyłącznie lub m.in. sprawami kultury fizycznej, spowodowanej ogólną sytuacją społeczno – gospodarczą w kraju;
- niedostateczna wielkość środków finansowych zakładowych funduszy socjalnych na pokrycie potrzeb socjalnych pracowników i w związku z tym częste ograniczenie wydatków z tych funduszy na kulturę fizyczną.
Niezależnie od powyższego do istotnych przyczyn należy zaliczyć również, a niekiedy głównie brak dostatecznej inicjatywy i zainteresowania kierownictwa niektórych zakładów pracy i pracowników bezpośrednio odpowiedzialnych za te sprawy, a także niedostateczna pomoc instruktarzową i organizacyjną zakładów pracy ze strony zakładowych i międzyzakładowych klubów sportowych oraz innych jednostek organizacji (w szczególności TKKF) zajmujących się kulturą fizyczną.

Spośród różnych wniosków, które nasuwają się w związku z przedstawioną sytuacją w działalności zakładowej kultury fizycznej, należałoby w pierwszym rzędzie jak najszybciej udzielić pomocy zakładom pracy w w formie opracowania przez resort kultury fizycznej i sportu wariantów wzorcowych rozwiązań organizacyjnych. W ramach tych rozwiązań należałoby rozwijać kulturę fizyczną wśród pracowników i członków ich rodzin, a określeniem miejsca i roli klubów sportowych oraz innych organizacji społecznych w tych sprawach. Wydaje się, że zgodnie z wytycznymi Rządu ( i partii)należy propagować i pomagać w powstaniu w zakładach ogniw inspirująco – koordynujących, tzw. rad kultury fizycznej i turystyki. Duże możliwości w tym zakresie mają organizacje młodzieżowe oraz powstające związki zawodowe, działające w oparciu o samorządy pracownicze. Nieodzowne jest ponadto przeprowadzenie odpowiednich badań wśród załóg zakładów pracy w celu ustalenia ich upodobań i życzeń i na tej podstawie opracowanie badań i życzeń i na tej podstawie opracowanie stosownych programów działania, uwzględniających m.in. możliwość zdobywania odpowiednich odznak sprawności fizycznej itp. Kultura fizyczna powinna być przedmiotem większego niż dotychczas zainteresowania nie tylko jej organizatorów, ale także zakładowej służby zdrowia, socjologów i psychologów pracy.
KONIEC
Autor: Jan Włodarek, 1983 r.

Zob. artykuł: Lekarstwo na kryzys? Porozumienie „Solidarność” – TKKF. Aut. Jan Włodarek
Rej.674./J.W. – 63/2013.01.09/JWIP.PL
Aktualizacja 2013.03.04, godz. 12:19