Szeroko propagowana w antycznej Grecji kultura fizyczna znajdowała odzwierciedlenie w sztuce, która dziś uchodzi za jedno z największych osiągnięć starożytnej Hellady. Filozofia, nauka i sztuka uzupełniały się wzajemnie, również w idei krzewienia kultury fizycznej. Jednym z ulubionych tematów dla artystów ( pisarze i rzeźbiarze), byli sportowcy - zwycięzcy. Pisarze tworzyli utwory sławiące ich dokonania, rzeźbiarze utrwalali ich wysportowane ciała.

Pewien pogląd w tej kwestii odnajdujemy w mitologii greckiej. Szczególne znaczenie ma tu mit o Heraklesie. Bogowie i herosi byli z założenia doskonali, a więc najczęściej byli przedstawiani jako ludzie o pięknie zbudowanych ciałach, o perfekcyjnej proporcji umięśnienia. bez najdrobniejszej skazy. Stanowili oni model człowieka doskonałego. Herakles dodatkowo odznaczał się niezwykłą siłą. Przedstawiani byli często jako wielcy sportowcy. Było to związane z szacunkiem, jakim cieszyli się atleci, sportowcy i zwycięzcy zawodów.

Greckie ideały piękna odnaleźć można szczególnie w rzeźbie, której rozwój trwał równocześnie z kulturą fizyczną. (Ałpatow,1968). Charakterystyczną cechą klasycznej rzeźby greckiej jest harmonia i umiar. Przedstawiani w niej sportowcy charakteryzowali się pięknym, umięśnionym ciałem. Proporcje sylwetki i postacie wydawały się naturalnie piękne. Patrząc na rzeźby sportowców nikt nie miał wątpliwości, że widzi człowieka doskonałego, ideał, do którego ma dążyć.

Najsłynniejszym artystą był Fidiasz, choć również Myron i Poliklet nadali nową jakość klasycznej rzeźbie. Jednym z najsłynniejszych dzieł Myrona jest Dyskobol. Rzeźba przedstawia sportowca w trakcie wykonywania rzutu dyskiem. Autor doskonale utrwalił grę mięśni, dynamikę ruchu i perfekcyjnie zbudowane ciało. Proporcja i symetria oraz doskonale rozwinięte i podkreślone wszystkie mięśnie- na to od razu zwracamy uwagę. Posąg można nazwać fotografią, gdyż uchwyciła perfekcyjnie moment wykonywania rzutu, a: „rzeźbiarz ujął tu właściwie błyskawiczną chwilę, kiedy ciało znalazło się w spoczynku między jednym ,a drugim ruchem” (Bernhard,1991). Ulubionym tematem mistrza byli oczywiście sportowcy - zwycięzcy. Ponadto stworzył on jeszcze wiele innych posągów ukazujących doskonale zbudowane, męskie ciało, jakiego dziś nie powstydziłby się niejeden amator „żelaznego sportu”. Studiując historie greckiej sztuki napotykamy jeszcze na ślady wielu innych dzieł Myrona, w większości są to posągi atletów, które wykonywane były dla uczczenia ich zwycięstw.

Kolejnym wielkim artystą, który uwieczniał zwycięzców zawodów sportowych, był Poliklet. W jego rzeźbach odnajdujemy wszelkie cechy męskiej doskonałości, nieustannie poszukiwał on doskonałych proporcji ciała (Ałpatow). Charakter sportu i sportowców świetnie oddają dalsze słowa Ałpatowa: „Atleci Polikleta tak pięknie są zbudowani, że zwycięstwa ich w zabawach i igrzyskach wydają się oczywiste. Lecz największy triumf odnoszą przezwyciężając samych siebie, opanowując swoją wolę, uświadamiając sobie własną siłę i czerpiąc dumę ze sprawności wyćwiczonego ciała. Wyczuwa się w nich to samo poczucie własnej godności, którą przepojone były mow”y Peryklesa”. Poza tym Poliklet szukając doskonałych proporcji opracował specjalną formułę, znaną dzisiaj jako „formuła Polikleta”. Głosi ona: „sylwetka prawidłowo zbudowanego człowieka powinna dać się wpisać w trójkąt równoramienny wierzchołkiem skierowanym w dół. Jego podstawa ma się równać szerokości barków, a wysokość- wzrostowi danego osobnika. Trójkąt ów należy podzielić na osiem pól jednakowej wysokości. Wówczas głowa zajmie jedno pole, tułów wraz z szyją- trzy następne, a dla nóg pozostaną aż cztery pola” (Zakrzewski,1961).

Do największych twórców kultury propagującej grecki kanon piękna należał również Fidiasz. Posiadał on doskonałe wyczucie proporcji, co pozwalało nadać przedstawianym przez niego postaciom ponadczasowe piękno. Posąg Zeusa to jego najsłynniejsze z dzieł. Przedstawiał on fizycznie doskonałego mężczyznę, o idealnych proporcjach, jednocześnie pełnego dumy i powagi. Kiedy patrzymy na jego wizerunek, w którym nie ma nic nachalnego i wulgarnego, widzimy, że wszystko jest tak naturalne i proporcjonalne, mamy poczucie fizycznej doskonałości.

Sztuka grecka stworzyła klasyczny kanon piękna męskiego ciała. Współdziałała w propagowaniu kultury fizycznej, a jednocześnie utrwalała wizerunki pięknych ciał sportowców. Dzisiaj oglądając starożytne wytwory kultury możemy mieć pewien pogląd na wyobrażenia ówczesnych ludzi dotyczących ideału ludzkiego ciała. Jeśli nawet rzeźby przedstawiające sportowców nie do końca odzwierciedlają ich rzeczywisty wygląd (zapewne nie każdy sportowiec był tak perfekcyjnie doskonały), to pokazują ideał, do jakiego bez wątpienia dążyli wolni ludzie antycznego świata. Jedną z rzeźb przedstawiających idealnie pięknych sportowców jest rzeźba przedstawia odpoczywającego po walce boksera. Nazwana została „Bokser z Kwirynału vel bokser z Term”. Dokładnego jej pochodzenia ani autora nie udało się do chwili obecnej badaczom ustalić.
Autor: Rafał Wolski z Łodzi, na podstawie własnej pracy magisterskiej
Rej.708/HISTORIA – 55/2013.04.09/ JWIP.PL
Aktualizacja: 2013.04.22, godz.15:51