Od zarania dziejów pragnienie posiadanie pięknego i sprawnego ciała było marzeniem człowieka. Tężyzna fizyczna miała ścisły związek z przetrwaniem, bowiem „szybkość biegu, zręczność skoku, celność i siła rzutu oznaczały być albo nie być dla naszych praprzodków” (zob. Konrad Osterloff, Historia Sportu).
Kultura europejska wyrosła w dużej mierze na historii starożytnej Grecji i Rzymu.
Szczególnie osiągnięcia cywilizacji, w tym ideały i filozofia sportu są współcześnie często przywoływane, obecnie np. z okazji zbliżających się igrzysk olimpijskich w Pekinie. Przecież ze starożytności wywodzi się rywalizacja sportowa i wiele współczesnych dyscyplin sportowych. Dlatego też zawsze należy przypominać korzystnie dla człowieka dawne ideały i filozofię z okresu narodzin sportu.

Choć historia kulturystyki jest stosunkowo krótka, pewne grupy osób biznesu kulturystycznego usilnie lobbują pośród międzynarodowej opinii publicznej na temat jej czysto starożytnego pochodzenia. W Polsce również, ale w mniejszym zakresie, bo odbywa się to przede wszystkim za pośrednictwem edycji amerykańskich czasopism dla kulturystów. Bynajmniej nie chodzi tu o pokazanie, iż to Grecy stworzyli kulturystykę, jaką znamy dziś, ale przedstawienie społeczeństwu, iż system bodybuilding (budowanie mięśni) jest najlepszą, a może nawet jedyną odpowiedzią na etos siły, sprawności i piękna, ale niestety z pominięciem wyniosłych intelektualnych wartości człowieka. Czy tak jest rzeczywiście i ile tak naprawdę wspólnego ma kulturystyka ze starożytnymi ideałami człowieka i filozofią sportu, trudno znaleźć odpowiedź w naszych wydawnictwach dla kulturystów. To skłania mnie do zaprezentowania swoich przemyśleń na ten temat.

Ideał piękna
Grecy stworzyli klasyczny ideał piękna. Składa się na niego przede wszystkim: umiar, naturalność i harmonia. Greckie wyobrażenia na temat idealnego ciała ludzkiego przedstawiają słynne rzeźby z tamtego okresu, jak np. „Dyskobol” Myrona, „Hermes” Praksylesa czy posągi Polikleta. Artyści Ci poszukiwali proporcji doskonałych. Obserwując dziś te postacie - dzieła sztuki, mamy wrażenie obcowania z prawdziwym pięknem, który jest wynikiem idealnych proporcji i perfekcji cechującej starożytny, grecki kanon piękna. ”Każdy element ciała jest na wskroś doskonały i naturalny, wszystkie zaś razem tworzą jednolitą całość”. (Zob. Ałpatow, „Historia sztuki”).

Grecki ideał piękna mężczyzny odnosi się przede wszystkim do proporcji budowy jego ciała oraz naturalności prezentacji; sport zaś to przede wszystkim doskonalenie samego siebie i dążenie do wszechstronności swojego umysłu. Jak mawiał filozof Platon: "Ci co się samą tylko gimnastyką zajmują, robią się dziksi niż potrzeba, a którzy służą u Muz, stają się mięksi, niżby im z tym było do twarzy".
Sport w starożytnej Grecji zajmował poczesne miejsce w życiu człowieka, dlatego uprawiany był powszechnie i chętnie. O tym pozytywnym zjawisku świadczyć może np. liczba miejsc służących do ćwiczeń fizycznych. Stanowiły one nieodłączny element klasycznej szkoły wychowania. Sport sam w sobie skutecznie uczył szlachetnej rywalizacji, kształtował charakter oraz przynosił radość samym ćwiczącym: „ćwiczenia gimnastyczne w palestrze pod opieką pedotriby były dla młodych Ateńczyków najważniejszym okresem ich edukacji (zob. Krakuski, „Historia wychowania”). ( Pedotriba - starożytny, grecki nauczyciel gimnastyki w szkole elementarnej). Młodzież w czasie takich ćwiczeń uzyskiwała umięśnione ciała o idealnych proporcjach. Jak dużą do tego przykładano wagę, niech świadczy fakt, iż w Sparcie młodzieńca za nadmiar tkanki tłuszczowej surowo karano!

Odniesienie do kulturystyki
Jak do tych sportowych ideałów sylwetki ma się współczesna kulturystyka? Można postawić tezę, iż pierwowzorem dla współczesnych sportowców atletycznie zbudowanych, w tym kulturystów- siłaczy mogą być ówcześni zapaśnicy, pięściarze oraz gladiatorzy. Ostatni z wymienionych, to wojownicy: najemnicy lub niewolnicy, kojarzeni ze starożytnym Rzymem. Oni to w charakterystyczny sposób ukierunkowali swój rozwój fizyczny, głownie na sprawność i siłę oraz na rozbudowie muskulatury. Walki gladiatorów nie można nazwać sportem, bo to była walka o życie.

Wraz z gladiatorami po raz pierwszy w dziejach ludzkości pojawiły się ogromne pieniądze związane z widowiskiem, w którym zawodnikami byli właśnie gladiatorzy. Walki te mimo ze krwawe, są teraz pierwowzorem dzisiejszych brutalnych zmagań sportowych ( ECW, PRIDE, MMA, K1 to tylko niektóre organizację tym się zajmujące), w których najważniejszy jest zysk finansowy, kilku organizatorów.
Skoro na organizacji walk gladiatorów zarabiano duże pieniądze, to sami wojownicy mieli zapewnioną opiekę lekarską oraz odpowiednie jedzenie, gdyż przynosili zyski. Poszukiwano też usilnie odpowiednich produktów, które miały im pomóc w budowaniu muskulatury.

Łatwo zauważyć, analogię do czasów dzisiejszych, w których - wraz z pieniądzem w roli głównej występuje szeroka gama czynników, od których zależny jest końcowy sukces danego zawodnika i całego sztabu ludzi organizujących widowisko. Można powiedzieć, że pierwowzorem tych wszystkich dzisiejszych cudownych wynalazków, jak gainery, suplementy, odżywki, anaboliki był właśnie wspomniany w książce Michaela Granta „Gladiatorzy" jęczmień. Można pójść jeszcze dalej, gdyż autor pisze o jakimś cudownym popiele, który podawano gladiatorom. To może być jak analogia do niedozwolonego dopingu farmakologicznego. Tak jak kiedyś poszczególne szkoły gladiatorskie rywalizowały ze sobą, tak dziś poszczególne teamy skupiające zawodników, ich opiekunów, producentów, czy wydawców poszukują ciągle nowych wspomagaczy mających zapewnić przewagę nad konkurentami i przynosić zysk finansowy. Te skojarzenia niestety są bardzo negatywne dla współczesnego sportu, a szczególnie dla wyczynowej kulturystyki. I z tego względu walki gladiatorskie nie mogą być właściwym wzorem do naśladowania.

Destrukcja i rozkład współczesnej kulturystyki
Kulturystyka, jaką stworzyli bracia Weiderowie, mający swoje korzenie w Kurowie k/ Puław, jest karykaturą nie tylko samej siebie, ale zaprzeczeniem idei sportu w ogóle. Jak już wspomniałem, bardzo modnie jest przypisywać kulturystyce niemal mityczne pochodzenie i udowadniać pradawne związki. Prawda jest jednak zupełnie inna - współczesna kulturystyka, szczególnie zawodowa i komercyjna amatorska nie mają nic wspólnego z dawnymi ideałami. Każdy, kto zetknął się z tym sportem osobiście doskonale rozumie, co mam na myśli. Dziesiątki łykanych tabletek, ogromne ilości jedzenia, hektolitry wypijanych mikstur, dietetyczny reżim, wszystko wyliczone i co do minuty spożywane. Tak to wygląda dzień kulturysty, który startuje w zawodach, amatorskich bądź zawodowych, przeważnie tylko dwa razy w roku. Co to ma wspólnego z radością, z uprawiania sportu, zdrowiem i aktywnością fizyczną?

Zapytany kiedyś przez jednego z dziennikarzy zawodowy mięśniak Jay Cutler, ( czołowy kulturysta zawodowy, zdobywca tytułu Mr. Olimpia w 2006 i 2007 roku), jako że mieszka w pięknej okolicy, jak często jeździ na rowerze bądź rolkach wyznał, iż nie może sobie na to pozwolić, ponieważ co 2 godz. musi jeść, aby utrzymać masę mięśniową. Pozostawiam to bez komentarza.

Istnieje jeszcze bardzo ciemna strona kulturystyki, a mianowicie doping farmakologiczny i jego tragiczne skutki dla zdrowia.
Kolejnym powodem, dla którego współczesna kulturystyka nie może się mienić "antycznym”rodowodem jest sam wygląd ćwiczących, czasem nawet tych amatorsko. Starożytni atleci byli piękni zbudowani i nikt z tego nie próbował nawet kwestionować.

Obecni czołowi kulturyści i nawet ci ćwiczący amatorsko, mają monstrualne mięśnie, żyły widoczne na całym ciele, skóra cienka jak pergamin, lub częściej mięśnie jak nadmuchane, wyglądające wyjątkowo sztuczne i nienaturalne. I to, komu się ma podobać? Kolejny skrajny przykład; potężne ramiona, barki, monstrualne plecy i ogromny brzuch z wywaloną wątrobą; to pozostałości po niedozwolonym i szkodliwym wspomaganiu. I trudno się dziwić, że w pogoni za „masą" niektórzy kulturyści zaczynają przypominać brojlery,

I również z tego względu współczesną wyczynową kulturystykę nie można utożsamiać ze starożytnymi ideałami sportowca, ani też klasycznym kanonem piękna. Jest jaskrawo widoczne, zę wraz z momentem pojawienia się pieniądza w sporcie następuje jego powolna degradacja moralna.

O sukcesie w coraz większym stopniu decyduje nie talent i ciężka praca, ale dostęp do najnowszych technologii z nowych środków farmakologicznych. Współczesna kulturystyka w weiderowskiej formie to niemal szczyt „sportowego" absurdu. Z jednej strony to rodzaj sportu, który może doprowadzić do utraty zdrowia. W żadnym innym sporcie sukces nie jest aż tak bardzo uzależniony od „chemicznej” diety; jak w kulturystyce. Joe Weider, powiedział, że w kulturystyce najważniejsza jest, „jakość, a nie ilość", tymczasem pogoń za "masą" wydaje się nie mieć końca.

Profesor Adam Paluch, w swoim opracowaniu ”Sport (?) z filologią w tle" (zob. www.jwip.pl dział „Rożne”), napisał, że ciało we współczesnym świecie stało się towarem. Dzisiaj sukces utożsamiany jest z wyglądem zewnętrznym. Ludzie uprawiają często sport nie tyle dla zdrowia i dobrego samopoczucia, ale aby swój wygląd zewnętrzny zbliżyć do obowiązującego kanonu. Jako że człowiek jest istotą słabą, często brakuje mu wystarczającego samozaparcia. Jest to doskonałe pole dla wszelkiego rodzaju sztucznych „przyspieszaczy" i „wspomagaczy". Z jednej strony sylwetki „mistrzów”, a z drugiej reklamy środków, które mają nas do takiego wyglądu przybliżyć. Jak świetny może być to interes, bracia Weiderowie wiedzą doskonale.

Na ratunek !
Kulturystyka „naturalna” może jednak być nośnikiem starożytnych ideałów, trzeba wyodrębnić tylko pewne jej śladowe nawiązania do ideałów i filozofii sportu z wymienionej epoki.
Profesor Adam Paluch, w swoim w/w opracowaniu, powątpiewa, czy kulturystykę można nazwać sportem, mimo, że w literaturze naukowej definicji sportu jest dużo, jedne są bardziej, a inne mniej szerokie. W znacznej większości występuje w nich jednak element ćwiczeń fizycznych w celu poprawienia sprawności ciała. Nie do końca jest on rozstrzygający, bowiem jako sport uznawane są takie dyscypliny jak szachy, strzelnicowo itp., w których nie występują ćwiczenia poprawiające sprawność fizyczną.
Oczywiście możemy stworzyć inną definicję, np., że kulturystyka polega na ćwiczeniach z ciężarami, wspomaganiu i regeneracji, a wyczynowo ćwiczymy ją po to, aby przez 2-5 minut pokazywać publiczności i sędziom swoje odwodnione duże mięśnie, a kryterium rywalizacji jest: - kto wyhodował większe i bardziej wyraziste mięśnie, ten jest lepszy i może wygrać zawody. To niby parodia, ale bliska rzeczywistości. Zostawmy jednak ten przypadek.

Polska kulturystyka w swej pierwotnej formie, tj. do końca lat 70-tych, zakładała, że poprzez system ćwiczeń fizycznych nie tylko rozwój samych mięśni, ale związany z nią wzrost siły i ogólnej sprawności ćwiczącego. Taką właśnie kulturystykę redaktor Stanisław Zakrzewski.- „Twórca polskiej kulturystyki ", propagował na łamach czasopisma „Sport dla Wszystkich” i w wielu swoich książkach, przekuję, iż „piękna sylwetka musi iść w parze z wysoką sprawnością fizyczną i za nią nadążyć intelekt”. I to jest bezpośrednie nawiązanie do starożytnych, Greckich ideałów.

Profesor Adam Paluch ma jednak w ogromnym stopniu rację krytykując współczesny ruch kulturystyczny, który moim zdaniem odnosi się głównie do wyczynowej kulturystyki.

Czy istnieje jakiś ratunek dla kulturystyki? Ja uważam, że tak, tylko każdy musi dołożyć do niego swoją małą cegiełkę. Fundament położył już redaktor Stanisław Zakrzewski, a ja do tego skromnie dodam: - Ćwiczyć naturalnie, wytrwale i cierpliwie; nie przesadzać ze sztucznymi odżywkami; odrzucić wszelkie formy farmakologicznego dopingu; dążyć do naturalnej, proporcjonalnej sylwetki i sprawności fizycznej i przy tym ciągle rozwijać swoje horyzonty myślowe.- I według mnie taka kulturystyka może i dziś stanowić kontynuacją tego, co wpajał Stanisław Zakrzewski. W konsekwencji takiego postępowania może nastąpić powrót do starożytnych tradycji. Podobnie jak ja sądzą nie tylko uczniowie naszego twórcy kulturystyki, z których należy wymienić m. in.: Jana Włodarka, Witolda Majchrzaka, Bogusława Krydzińskiego, Stefana Polisa, Jana Rozmarynowskiego, a z młodego pokolenia: Mariusza Pencaka, Bartosza Derdowskigo, Marka Ziółkowskiego, Tomasza Rybarczyka, Mariusza Liwowskiego. I ciągle ich przybywa, co budzi optymizm i nadzieję, ze kiedyś kulturystyka będzie szanowana i uznawana przez społeczeństwo, jako zdrowy i przyjazny sport dla człowieka.
Autor: Rafał Wolski Lipiec 2008 r., Łódź
Rej. 131/ historia – 12/ 31.08.2010 r.„
Ostatnia aktualizacja: 03.09.2010 godz.16: 55